Nowy system opiera się na dwóch świadczeniach:
- świadczeniu pielęgnacyjnym,
- świadczeniu wspierającym
Nowe świadczenie pielęgnacyjne przysługiwać będzie opiekunom niepełnosprawnych dzieci do
ukończenia przez nie 18 roku życia.
Świadczenie wspierające pobierać będą mogły osoby niepełnosprawne, które osiągnęły 18 rok życia
i posiadają decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia w odpowiedniej, określonej punktowo,
wysokości.
W nowym systemie nie będzie również specjalnego zasiłku opiekuńczego (SZO), jednakże świadczenie
to będzie nadal wypłacane na zasadach ochrony praw nabytych. Oznacza to, że opiekun osoby
niepełnosprawnej będzie nadal uprawniony do SZO jedynie w przypadku spełnienia wszystkich
dotychczasowych warunków, w tym warunku niepodejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej
pracy zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad osobą niepełnosprawną.
W przypadku utraty ważności orzeczenia osoby niepełnosprawnej, której opiekun pobiera świadczenie
pielęgnacyjne lub SZO kontynuacja wypłaty tych świadczeń jest możliwa pod warunkiem, że
każdorazowo wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia
następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia oraz zostanie
złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenie pielęgnacyjnego w terminie 3 miesięcy licząc od
dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.
W przypadku ustania prawa do SZO w związku z upływem okresu zasiłkowego, na który świadczenie
zostało przyznane, prawo do SZO może być kontynuowane pod warunkiem, że wniosek o świadczenie
na kolejny okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu,
w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.
Ustawą o świadczeniu wspierającym wprowadzono również regulację, że w przypadku śmierci osoby
wymagającej opieki, osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo
zasiłek dla opiekuna, zachowuje, do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym
nastąpił zgon osoby wymagającej opieki, prawo odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego,
specjalnego zasiłku opiekuńczego albo do zasiłku dla opiekuna, chyba że zgon osoby wymagającej
opieki nastąpił przed dniem 1 stycznia 2024 r.
W takiej sytuacji opiekun będzie mógł w okresie pobierania świadczenia po zgonie osoby
niepełnosprawnej podjąć pracę czy też ubiegać się o inne świadczenia np. świadczenie rodzicielskie.
Będzie przysługiwało również prawo do uzyskanie emerytury lub renty za ten okres. Świadczenia
wypłacone za okres po zgonie osoby niepełnosprawnej nie stanowią tytułu do ubezpieczenia społecznego, dlatego też nie zostanie przekazana do ZUS lub KRUS składka na ubezpieczenie
emerytalne i rentowe za ten okres.
Przyznane świadczenie pielęgnacyjne oraz SZO nie będzie przysługiwało opiekunowi, jeżeli osoba
niepełnosprawna, nad którą sprawowana jest opieka, otrzyma świadczenie wspierające.
Jeżeli osoba niepełnosprawna, nad którą sprawowana jest opieka złoży wniosek o świadczenie
wspierające w ZUS, wówczas wypłata świadczenia pielęgnacyjnego lub SZO podlega wstrzymaniu do
czasu rozstrzygnięcia.
Jeżeli świadczenie pielęgnacyjne bądź SZO będzie wypłacone za okres, za który osoba wymagająca
opieki otrzymała świadczenie wspierające, to świadczenia te będą stanowiły nienależnie pobrane
świadczenia. Opiekun będzie zobowiązany do zwrotu takiego nienależnie pobranego świadczenia wraz
z odsetkami.
Opiekun osoby niepełnosprawnej może zwrócić się do tut. Ośrodka Pomocy Społecznej
o zawieszenie wypłaty świadczeń od dnia, w który osoba niepełnosprawna złożyła wniosek
o przyznanie świadczenia wspierającego.
Przyznanie świadczenia wspierającego dla osoby niepełnosprawnej, skutkować będzie jednocześnie
utratą prawa do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego oraz SZO przez opiekuna.
Zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego od 1 stycznia 2024 roku
Świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwało od 1 stycznia 2024 roku :
1) matce albo ojcu,
2) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny
i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 oraz z 2022 r. poz. 2140) ciąży obowiązek alimentacyjny,
a także małżonkom,
3) opiekunowi faktycznemu dziecka (zgodnie z art. 3 pkt 14 ustawy o świadczeniach rodzinnych
opiekunem faktycznym jest osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem
do Sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka),
4) rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-
wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi
interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego
– jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem
o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze
wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze
znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na
co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Ponadto nowe regulacje dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego przewidują, że w przypadku gdy
opiekun sprawuje opiekę nad więcej niż jedną osobą niepełnosprawną w wieku do ukończenia 18 roku
życia legitymującą się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności lub znacznym stopniu
niepełnosprawności, to wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, podwyższa się po 100% na drugą
i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka (uwaga: dotyczy to osób - opiekunów:
wymienionych w art. 17 ust. 1-3, osób będących rodziną zastępczą oraz osób prowadzących rodzinny
dom dziecka)
Nowe świadczenie pielęgnacyjne będzie waloryzowane co roku.
Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla
opiekuna nie traci prawa odpowiednio do:
1) świadczenia rodzicielskiego,
2) dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu
wychowawczego,
3) świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna
- pomimo podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub ustalenia tej osobie prawa do
emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do
renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego,
nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia
przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie
z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym lub świadczenia pieniężnego
przyznanego na zasadach określonych w ustawie z dnia 8 lutego 2023 r. o świadczeniu pieniężnym
przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć
nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia
ludzkiego albo mienia.
Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje jeżeli:
1) osoba sprawująca opiekę, która ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia
pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r.
o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
2) osoba wymagająca opieki, która została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej,
zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej
całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku,
o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie
śledczym albo schronisku dla nieletnich;
3) osoba wymagająca opieki jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków
związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub
dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
4) na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie
wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
5) na osobę wymagającą opieki ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do
świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna.
Świadczenie wspierające przysługuje
osobie w wieku od ukończenia 18. roku życia posiadającej decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia,
zwanej dalej „decyzją ustalającą poziom potrzeby wsparcia”, w której potrzebę wsparcia określono na poziomie od 70 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia, o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Świadczenie wspierające nie przysługuje, jeżeli:
1) osoba, o której mowa została umieszczona w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy,
zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej
całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku,
o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie
śledczym albo schronisku dla nieletnich;
2) osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia o podobnym charakterze do świadczenia
wspierającego, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
3) na osobę inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych
z opieką, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Wnioski o świadczenie wspierające będzie można składać po 1 stycznia 2024 r. w Zakładzie
Ubezpieczeń Społecznych w formie elektronicznej.
Warunkiem złożenia wniosku o przyznanie tego świadczenia jest uprzednie uzyskanie decyzji
ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Decyzje te będą wydawały Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Opolu przy ul. Piastowskiej 14.
Wysokość świadczenia będzie uzależniona od ustalenia poziomu potrzeby wsparcia określonego w skali
od 70 do 100 punktów i wynosić będzie od 40% do 220% renty socjalnej.
Za osobę, która nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę
udzielania wsparcia osobie niepełnosprawnej, (której zostanie przyznane świadczenie wspierające),
wspólnie z nią zamieszkującej i gospodarującej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie opłacał
składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne. Prawo do
objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz ubezpieczeniem zdrowotnym będzie
przysługiwało tylko jednej osobie.
Ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadza to świadczenie etapami:
1. etap - od 1 stycznia 2024 r. – o świadczenie będą mogły ubiegać się osoby, które uzyskają decyzję
ustalającą poziom potrzeby wsparcia na co najmniej 87 punktów.
2. etap - od 1 stycznia 2025 r. – o świadczenie będą mogły ubiegać się osoby, które uzyskają decyzje
ustalającą poziom wsparcia w przedziale od 78 do 86 punktów.
3. etap - od 1 stycznia 2026 r. – o świadczenie będą mogły ubiegać się osoby, które uzyskają decyzję
ustalającą poziom wsparcia w przedziale między 70 a 77 punktów.
Więcej Informacji o świadczeniu wspierającym można uzyskać na stronie MRPIPS:
https://www.gov.pl/web/rodzina/swiadczenie-wspierajace---pytania-i-odpowiedzi
